Wat zijn pepernoten?

Zeg pepernoten en de gemiddelde Nederlander krijgt gezellig nostalgische gevoelens. Pepernoten betekenen sinterklaas, je schoen zetten, hard liedjes zingen bij de open haard, warme chocolademelk en winters weer. De koekjesachtige snack wordt uitsluitend in de sinterklaastijd (van oktober tot begin december) gegeten.

De benaming pepernoten wordt door de meeste mensen voor twee verschillende sinterklaassnacks gebruikt. Enerzijds voor ‘echte’ pepernoten, zachte brokken taaitaai-achtige koek van roggemeel en anijs. Anderzijds voor de knapperige halve bolletjes met speculaaskruiden, die van oorsprong kruidnoten heten.

De Van Dale heeft zich inmiddels aangepast aan het volk en beaamt dat een pepernoot een ‘dobbelsteentje van peperkoek of half bolletje van speculaas’ is. Hoewel de originele pepernoten wel degelijk gebakken en gegeten worden, is het de kruidnoot die bij de meeste grote en kleine sinterklaasvierders favoriet is.

De geschiedenis van het sinterklaasfeest, inclusief zoet lekkers, gaat terug tot in de middeleeuwen. Nederland was altijd al een koeklievend land en taaitaai was een van de eerste sinterklaaslekkernijen. Op een gegeven moment ging men kleine brokjes taaitaai eten: pepernoten dus. Wanneer precies is moeilijk terug te halen, maar ze staan wel al in 1668 afgebeeld op een schilderij, Het sint-nicolaasfeest van Jan Steen. Daarop zien we meteen dat sinterklaas destijds werd gevierd met speculaas, wafels, appels en walnoten. En dat stoute kinderen een roe in hun schoen kregen. Taaitaai was de voorganger van speculaas en dus van de knapperige kruidnoot. Maar ook die wordt inmiddels alweer eeuwenlang rondgestrooid op sinterklaasavond.